Χρόνια πολλά και ευτυχισμένο το 2013.
Να 'ναι όλο ζωντάνια και δημιουργικότητα!!
Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου 2012
Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2012
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
Στα πλαίσια της πραγματοποίησης της εκπαιδευτικής εκδρομής στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης για την παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράμματος ΄΄Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης΄΄, οι μαθητές του 2ου τμήματος της Β’ τάξης του Γυμνασίου μας ερεύνησε και ετοίμασε την ακόλουθη εργασία με θέμα: Σεβασμός στη διαφορετικότητα.
Στόχος της παραπάνω δραστηριότητας ήταν να κατανοήσουν οι μαθητές, γνωρίζοντας τα δεινά που υπέστησαν οι Εβραίοι από ανελεύθερα καθεστώτα, επειδή θεωρούνταν διαφορετικοί, τη διαφορετικότητα, το όχι κατ’ ανάγκην ίδιο, το ΄΄άλλο΄΄, που βρίσκεται δίπλα μας και να καλλιεργηθεί πνεύμα κατανόησης, αλληλεγγύης και αλτρουισμού προς όλους τους ανθρώπους.
Πρέπει να σημειωθεί εδώ πως η παραπάνω δραστηριότητα συνάδει με τη στοχοθεσία του σχολείου μας
Στην πραγματικότητα, ως τις αρχές τού 20ού αιώνα οι Εβραίοι αποτελούσαν πάνω από το μισό τού πληθυσμού της πόλεως. Ως αποτέλεσμα της εβραϊκής επιρροής, ακόμη και αρκετοί μη Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη μιλούσαν την Ισπανοεβραϊκή (Λαντίνο), τη γλώσσα των Σεφαρδιτών, και η πόλη ουσιαστικά έκλεινε κατά το εβραϊκό Σάββατο. Ταξιδιώτες που περνούσαν από το λιμάνι της πόλης εκείνη την εποχή έλεγαν, χιουμοριστικά, ότι η Θεσσαλονίκη ήταν η πόλη στην οποία οι εργάσιμες ημέρες ήταν στην ουσία τέσσερις και ακολουθούσαν τρεις ημέρες αργίας, Παρασκευή για τους Μουσουλμάνους, Σάββατο για τους Εβραίους και Κυριακή για τους Χριστιανούς.
Η οθωμανική κυριαρχία στη Θεσσαλονίκη έληξε το 1912, όταν οι Έλληνες στρατιώτες εισήλθαν στην πόλη τις τελευταίες ημέρες του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Το καθεστώς της Θεσσαλονίκης δεν είχε αποφασιστεί από τη Βαλκανική Συμμαχία πριν από τον πόλεμο. Μολονότι υπήρχαν φωνές στην εβραϊκή κοινότητα που ισχυρίζονταν ότι η βουλγαρική κυριαρχία θα κρατούσε την πόλη σε θέση προφυλακής στο διεθνές εμπόριο, η ελληνική κυβέρνηση υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο κέρδισε την υποστήριξη της κοινότητας και η χώρα ήταν από τις πρώτες που αποδέχθηκαν τη Δήλωση Μπάλφουρ. Σύντομα μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο Ελληνικό κράτος, ο Αρχιραββίνος της Θεσσαλονίκης δήλωνε απόλυτα ικανοποιημένος από το πνεύμα δικαιοσύνης και ευμένειας των Ελληνικών Αρχών.
Πληθυσμός της Θεσσαλονίκης
| |||
Έτος
|
Συνολικός Πληθυσμός
|
Εβραϊκός Πληθυσμός
|
Ποσοστό Εβραίων
|
1842
|
70,000
|
36,000
|
51%
|
1870
|
90,000
|
50,000
|
56%
|
1882/84
|
85,000
|
48,000
|
56%
|
1902
|
126,000
|
62,000
|
49%
|
1913
|
157,889
|
61,439
|
39%
|
1943
|
53,000
| ||
2000
|
363,987
|
1,000
|
0.3%
|
Συγκέντρωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στην πλατεία Ελευθερίας βάσει γερμανικής διαταγής με σκοπό την καταγραφή τους.
Στις 11Ιουλίου 1942 οι Γερμανοί, καθοδηγούμενοι από τον Αλόις Μπρούνερπερικύκλωσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης με σκοπό να τους εκτοπίσουν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η κοινότητα πλήρωσε το ποσό των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών για την ελευθερία της, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να καθυστερήσει η εκτόπιση ως τον επόμενο Μάρτιο. Το 96% των μελών της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, δηλαδή 46.091 άνθρωποι, εστάλησαν στο Άουσβιτς. Μόνο 1950 επέστρεψαν και βρήκαν τις περισσότερες από τις εξήντα συναγωγές τους κατεστραμμένες, το νεκροταφείο τους συλημένο και τα σχολεία τους ερειπωμένα. Αρκετοί επιζώντες μετανάστευσαν στο Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες.Η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμεί σήμερα περίπου 1.000 μέλη και διατηρεί τέσσερις συναγωγές.
Ένας από τους θρησκευτικούς ηγέτες που αντιστάθηκαν στις εκτοπίσεις των Εβραίων προς τα στρατόπεδα ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο οποίος επανειλημμένα ανέλαβε πρωτοβουλίες για την παρεμπόδισή τους.Ο Γεννάδιος κατέβαλε προσπάθειες να διασωθούν οι εκχριστιανισθέντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και όσοι διέθεταν πλαστές βεβαιώσεις βάπτισης. Αξιομνημόνευτη υπήρξε, κατ΄ εξοχήν, η επίσημη επιστολή διαμαρτυρίας που υπεγράφη στην Αθήνα στις 23 Μαρτίου 1943 από τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και 27 ηγετικά μέλη πολιτιστικών, ακαδημαϊκών και επαγγελματικών οργανώσεων. Το κείμενο ήταν γραμμένο σε ιδιαίτερα αιχμηρή γλώσσα και τόνιζε τους αδιάρρηκτους δεσμούς μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων, αποκαλώντας τους από κοινού «Έλληνες» χωρίς διάκριση.
Ένας από τους θρησκευτικούς ηγέτες που αντιστάθηκαν στις εκτοπίσεις των Εβραίων προς τα στρατόπεδα ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο οποίος επανειλημμένα ανέλαβε πρωτοβουλίες για την παρεμπόδισή τους.Ο Γεννάδιος κατέβαλε προσπάθειες να διασωθούν οι εκχριστιανισθέντες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και όσοι διέθεταν πλαστές βεβαιώσεις βάπτισης. Αξιομνημόνευτη υπήρξε, κατ΄ εξοχήν, η επίσημη επιστολή διαμαρτυρίας που υπεγράφη στην Αθήνα στις 23 Μαρτίου 1943 από τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και 27 ηγετικά μέλη πολιτιστικών, ακαδημαϊκών και επαγγελματικών οργανώσεων. Το κείμενο ήταν γραμμένο σε ιδιαίτερα αιχμηρή γλώσσα και τόνιζε τους αδιάρρηκτους δεσμούς μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων, αποκαλώντας τους από κοινού «Έλληνες» χωρίς διάκριση.
Ομάδα Α: Κυριάκος, Θοδωρής,Θεώνη, Δήμητρα
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ.
Όπως είναι γνωστό από τους 50.000 Εβραίους της προπολεμικής Θεσσαλονίκης σώθηκαν λιγότερο από 2.000.
Αρχικά, με την απελευθέρωση της πόλης από τους Ναζί, (Οκτώβριος 1944), εμφανίστηκαν οι λίγοι Εβραίοι που εντάχθηκαν στην αντίσταση ή κρύφτηκαν, μέσα στην Ελλάδα.Αυτοί συγκεντρώθηκαν στη συναγωγή Μοναστηριωτών, τη μόνη που διασώθηκε και εξέλεξαν μια διοικούσα επιτροπή που κατάφερε να ξαναπάρει τα ακίνητα της Κοινότητας και να οργανώσει μία υποτυπώδη έστω κοινοτική ζωή, με τη βοήθεια οργανισμών όπως η JOINT και η HIAS. Από το Μάϊο του 1945 άρχισαν να καταφθάνουν σταδιακά και οι διασωθέντες των στρατοπέδων του θανάτου.
Το μεγαλύτερο μέρος των διασωθέντων είχαν μείνει χωρίς οικογένειες και μέσα συντήρησης. Όσοι κατάφεραν να ξαναπάρουν τα σπίτια τους και τα μαγαζιά τους τα βρήκαν κενά, λεηλατημένα από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους. Στεγάζονται στα κτίρια κοινοτικών ιδρυμάτων και σιτίζονται σε συσσίτια που οργανώνει η Κοινότητα. Πολλοί απ' αυτούς, μέσα στη δεκαετία του 1950, μεταναστεύουν μαζικά,κυρίως στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ. Παρ' όλα αυτά η μικρή πλέον Εβραϊκή Κοινότητα αρχίζει να οργανώνεται και με το πέρασμα του χρόνου η ζωή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης παίρνει τον κανονικό της δρόμο.
Σήμερα η κοινότητα διατηρεί τρεις συναγωγές και διαθέτει ένα ραββίνο. Για τις ανάγκες της Σεχιτά και του Μοελούθ καλείται θρησκευτικός λειτουργός από την Αθήνα.
Ως προς την παιδεία, η Κοινότητα διαθέτει εβραιοδιδασκάλους μετακαλουμένους από το Ισραήλ ή Ελληνοεβραίους που εκπαιδεύτηκαν εκεί. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η Κοινότητα είχε συμβληθεί με δύο ιδιωτικά δημοτικά σχολεία, ώστε τα παιδιά να είναι συγκεντρωμένα και να μπορούν να διδάσκονται στοιχεία Εβραϊκής γλώσσας και θρησκείας. Από το 1979 η Κοινότητα διαθέτει δικό της ιδιωτικό δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο και κάθε καλοκαίρι οργανώνει παιδικές κατασκηνώσεις. Η Κοινότητα διατηρεί επίσης κοινοτικό κέντρο με αίθουσες για τη νεολαία και το μοναδικό στην Ελλάδα άσυλο γερόντων.
Το 1983 η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης ανήγειρε με δαπάνη της τον "Οίκο της Ελλάδος", στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Για το έργο αυτό τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με χρυσό μετάλλιο. Η Κοινότητα τιμήθηκε επίσης από τον Δήμο Θεσσαλονίκης που, από το 1986, αφιέρωσε μία πλατεία της πόλης στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Κατά την καταγραφή τους οι Γερμανοί και Έλληνες συνεργάτες τους προέβησαν σε βασανιστήρια και εξευτελισμό των Εβραίων
Σκηνή από τον εκτοπισμό των Εβραίων των Ιωαννίνων στις 25 Μαρτίου 1944. Σχεδόν όλοι θα εξοντωθούν μόλις οδηγηθούν στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρκενάου.
Ομάδα Β: Λευτέρης, Ηλέκτρα,Ειρήνη, Πασχαλιά
Σχόλιο ομάδας: Η συμπεριφορά προς τους Εβραίουςήταν απάνθρωπη. Παρόλα αυτά, εκείνοι προσπάθησαν να ανακτήσουν τον παλιό τρόπο ζωής
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
Καταγωγή
|
Στις 31 Μαρτίου 1492, η Ισπανία των τριών θρησκειών (Χριστιανισμού,Ισλαμισμού και Ιουδαϊσμού) ακολούθησε το παράδειγμα των άλλων Ευρωπαϊκών κρατών. Μετά την πτώση της Γρενάδας, η οποία σηματοδότησε το τέλος τηςReconquista, οι καθολικοί μονάρχες, Φερδινάνδος και Ισαβέλλας , εξόρισαν όσους Εβραίους αρνήθηκαν να ασπαστούν τον Καθολικισμό.
Περίπου 200.000 Ισπανοί Εβραίοι που εξορίστηκαν στην Πορτογαλία, στη βόρεια Ευρώπη και σ’ ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, ονομάστηκαν Σεφαραδίτες ή Σεφαραδίμ, σύμφωνα με το Εβραϊκό όνομα της Ισπανίας, Σεφαράδ
Οι Ισπανοεβραίοι ενσωματώθηκαν στις ήδη υπάρχουσες Εβραϊκές κοινότητες και σύντομα υιοθέτησαν τη γλώσσα τους. Ωστόσο, στο βόρειο Μαρόκο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία διατήρησαν την Ισπανική γλώσσα την οποία και επέβαλαν στους ντόπιους Εβραίους.Ακόμα και μη εβραϊκές κοινότητες χρησιμοποιούσαν την Ισπανική γλώσσα στις εμπορικές τους συναλλαγές.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και το Ολοκαύτωμα σύντομα θα αποδεκάτιζαν τον Ισπανοεβραϊκό πληθυσμό:
& Στην Ελλάδα, το 1940 ζούσαν 79.950Ισπανοεβραίοι αλλά μόνο 10.371 το 1947. Χάθηκαν περισσότεροι από 50.000Σεφαραδίτες.
& Στη Γιουγκοσλαβία, το 1940 ζούσαν 71.000Ισπανοεβραίοι αλλά μόνο 14.000 το 1944, από τους οποίους οι 8.000 μετανάστευσαν στο Ισραήλ. Συνολικά 55.000 Σεφαραδίτες χάθηκαν στη Γιουγκοσλαβία.
& Στη Ρουμανία, τουλάχιστον 15.000Σεφαραδίτες χάθηκαν.
& Στη Βουλγαρία, το 1940 ζούσαν 40.000Ισπανοεβραίοι και 50.000 το 1947. Κανένας Εβραίος από τη Βουλγαρία δε μεταφέρθηκε στα στρατόπεδα χάρη στην έντονη αντίθεση του λαού απέναντι στην εξολόθρευση των Εβραίων συμπατριωτών τους.
&Επίσης χάθηκαν 60.000 Σεφαραδίτες που είχαν μεταναστεύσει στο εσωτερικό της Ευρώπης, όπου η Ναζιστική κατοχή τους έπιασε εξ απροόπτου. Συνολικά, από τους365.000 Σεφαραδίτες που ήταν καταμετρημένοι το 1925, χάθηκαν περίπου οι 160.000.
Σχόλιο ομάδας: Οι Εβραίοι δεν έπρεπε να έχουν τέτοια μεταχείριση
Ομάδα Γ: Χαράλαμπος, Ρέντι, Χρυσούλα, Δημήτρης
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
Ο χρόνος της αρχικής εγκατάστασης των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη παραμένει ως τώρα άλυτο ιστορικό πρόβλημα. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι από την εποχή της ίδρυσής της (315 π.Χ.) η Θεσσαλονίκη είχε και Εβραίους κατοίκους. Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι οι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Θεσσαλονίκη το 140 π.Χ. προερχόμενοι από την Αλεξάνδρεια.
Μια άλλη σημαντική γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη οργανωμένης Εβραϊκής Κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται στις πράξεις των Αποστόλων. Στο σχετικό χωρίο διαβάζουμε ότι ο Απόστολος Παύλος, που επισκέφθηκε την πόλη γύρω στο 50 μ.Χ. δίδαξε στη συναγωγή της επί τρία συνεχή Σάββατα.
Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την ύπαρξη Εβραϊκής Κοινότητας στη Θεσσαλονίκη στα Ρωμαϊκά και στα Βυζαντινά χρόνια.
Οι Εβραίοι αυτοί, οι λεγόμενοι Ρωμανιώτες, είχαν εξελληνίσει τα ονόματά τους και μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα. Από τα μέσα του 14ου αιώνα, η Θεσσαλονίκη θα δεχθεί και άλλους Εβραίους προερχόμενους από την Κεντρική Ευρώπη, την Σικελία και την Ιταλία. Το καθοριστικό όμως γεγονός για την εξέλιξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας είναι η εγκατάσταση στην πόλη 15-20.000 Ισπανοεβραίων, των λεγόμενων Σεφαραδίμ,που έρχονται από το 1492, διωγμένοι από την Ισπανία με διάταγμα των καθολικών βασιλιάδων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας. Σ' αυτούς θα προστεθούν και άλλοι εξόριστοι Εβραίοι από τη Σικελία, την Πορτογαλία και τη Βόρεια Αφρική. Όλοι αυτοί θα εγκατασταθούν στην σχεδόν έρημη, μετά την άλωσή της (1430) από τους Τούρκους Θεσσαλονίκη, θα καταλάβουν τις συνοικίες από την Εγνατία μέχρι την παραλία και από το Βαρδάρη μέχρι τη Διαγώνιο, θα επικρατήσουν δημογραφικά και θα μεταβάλουν την πόλη σε εμπορικό κέντρο πρώτης γραμμής. Οι Σεφαραδίμ θα διακριθούν στην υφαντουργία, θα δουλέψουν στα ορυχεία του Γαλλικού και της Σιδηρόκαψας, θα ιδρύσουν το πρώτο τυπογραφείο στη Θεσσαλονίκη γύρω στα 1520,και θα αναδείξουν μεγάλες προσωπικότητες του πνεύματος, ραββίνους, ιατρούς,φιλοσόφους, ποιητές, νομοδιδάσκαλους. Έτσι η φήμη της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης θα απλωθεί σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Και ακριβώς αυτή την εποχή η Θεσσαλονίκη θα τιμηθεί με τον τίτλο της "Μητέρας εν Ισραήλ".
Η περίοδος της μεγάλης ακμής θα ανακοπεί στις αρχές του 17ου αιώνα. Το εμπόριο θα κλονιστεί με την ανακάλυψη νέων θαλάσσιων δρόμων και η ίδια η Θεσσαλονίκη θα δοκιμαστεί από διαδοχικές πυρκαγιές και επιδημίες. Το καθοριστικό όμως γεγονός είναι η εμφάνιση του ψευτομεσία Σαμπετάϊ Σεβή (1655). Τότε ο Σαμπετάϊ Σεβή θα προσχωρήσει στον Μωαμεθανισμό για να σώσει τη ζωή του. Θα τον ακολουθήσουν περίπου 300 Εβραϊκές οικογένειες.
Η ομαδική αποστασία θα κλονίσει κυριολεκτικά την Κοινότητα που θα συνέλθει μόνο προς τα μέσα του 19ου αιώνα. Θα προηγηθούν κάποια μέτρα εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής διοικητικής μηχανής αλλά και της ίδιας της πόλης της Θεσσαλονίκης. που επεκτείνεται και αποκτά ηλεκτροφωτισμό, τραμ, σύγχρονο λιμάνι, σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη κλπ. Από το 1873 οι Εβραίοι δέχονται προχωρημένη Ευρωπαϊκή παιδεία χάρη στις σχολές της ALLIANCE ISRAELITE UNIVERSELLE. Την ίδια περίοδο κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εφημερίδα, η Εβραϊκή "EL LUNAR" (1864) και εγκαινιάζεται η βιομηχανική ανάπτυξη με τον μεγάλο ατμόμυλο των Ιταλοεβραίων Αλλατίνι (1854).
Οι Εβραίοι κρατούν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου , εξασκούν όλα τα επαγγέλματα και αποτελούν την πλειοψηφία του εργατικού πληθυσμού. Γι' αυτό η πόλη ερημώνει τα Σάββατα και τις μεγάλες Εβραϊκές γιορτές. Το 1891 η Εβραϊκή Κοινότητα ιδρύει τους λαϊκούς συνοικισμούς του Βαρώνου Χιρς και της Καλαμαριάς και προικίζεται με μια αλυσίδα λαμπρών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, εγκαθιστώντας ένα σύστημα αλληλοβοήθειας που όμοιό του δεν θα συναντήσουμε σε καμιά άλλη Κοινότητα της διασποράς. (Ορφανοτροφεία Καρόλου Αλλατίνι και Μάϊρ Αμποάβ, Νοσοκομείο Χιρς,Άσυλο Φρενοβλαβών, Γηροκομείο Σαούλ Μοδιάνο, κ.α.) Η Κοινότητα διαθέτει επίσης πάνω από 30 μεγάλες συναγωγές, δεκάδες ευκτηρίους οίκους, σχολεία και τη μεγάλη παραδοσιακή σχολή "Ταλμούδ Τορά Αγκαδόλ". Διαθέτει τέλος πλήρη οργάνωση περίθαλψης και ενίσχυσης, των αναξιοπαθούντων μελών της και παροχής πάσης φύσεως υπηρεσιών (θρησκευτικών, υγειονομικών κ.α).
Από τις26/10/1912 η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι Ελληνική. Σύμφωνα με απογραφή των Ελληνικών αρχών, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αριθμούσαν τότε 61.439 ψυχές,έναντι 45.867 Μουσουλμάνων, 39.936 Ελλήνων και 10.600 ατόμων που ανήκαν σε άλλες εθνότητες.
Λίγα χρόνια αργότερα η Εβραϊκή Κοινότητα θα δεχθεί ένα συντριπτικό χτύπημα, με την πυρκαγιά του 1917, καθώς 53.000 μέλη της μένουν άστεγα. Καταστρέφονται επίσης όλες σχεδόν οι συναγωγές, τα σχολεία και οι κτηριακές εγκαταστάσεις των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Έτσι πολλοί Εβραίοι θα μεταναστεύσουν στο εξωτερικό στη διάρκεια του μεσοπολέμου, ιδιαίτερα ύστερα από το θλιβερό γεγονός του εμπρησμού του συνοικισμού Κάμπελ από εξτρεμιστικά στοιχεία (1931). Οι περισσότεροι θα εγκατασταθούν στη γη του Ισραήλ. Παρ' όλα αυτά η Κοινότητα θα αριθμεί, το 1940, πάνω από 50.000 ψυχές. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους και εκτελούν στο ακέραιο το καθήκον τους απέναντι στην Ελληνική πατρίδα, στον πόλεμο του 40-41, καθώς12.989 απ' αυτούς θα στελεχώσουν τις ένοπλες δυνάμεις (343 αξιωματικοί). Οι απώλειές τους ανέρχονται σε 513 νεκρούς και 3.743 τραυματίες.
Η υποδούλωση της Θεσσαλονίκης στις δυνάμεις του άξονα (9-4-41) θα σημάνει την αρχή του τέλους. Οι Ναζί εγκαινιάζουν τα αντιεβραϊκά μέτρα από τις πρώτες κιόλας μέρες. Απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κλπ. Επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά Εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου,λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας, καταστρέφουν τα αρχεία και τις Εβραϊκές βιβλιοθήκες. Στις 11-7-1942 οι Εβραίοι άνδρες από 18-45 χρονών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί, αφού υφίστανται απερίγραπτες ταπεινώσεις, καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα θα καταβάλει λύτρα 2,5 δις δρχ. για να τους απελευθερώσει. Στο τέλος του ίδιου χρόνου κατάσχονται οι Εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφεται το νεκροταφείο.
Από το Φεβρουάριο του 1943 οι Εβραίοι υποχρεώνονται να φορούν το κίτρινο άστρο και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Στις 15 Μαρτίου 1943αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Άουσβιτς-Μπιερκενάου. Θα ακολουθήσουν, μέχρι τον Αύγουστο του 1943, άλλες
δεκαοχτώ αποστολές, που θα μεταφέρουν όλους σχεδόν τους Εβραίους στον τόπο της εξόντωσης, στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα. Ένας μόνο ασήμαντος αριθμός θα μπορέσει, με τη βοήθεια Χριστιανών φίλων, να διαφύγει ή να ενταχθεί στην αντίσταση. Αυτοί θα επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη, με την απελευθέρωσή της, τον Οκτώβριο του 1944 και μαζί με τους ελάχιστους επιζώντες των στρατοπέδων του θανάτου, θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια καινούρια ζωή μέσα από τα ερείπια. Σήμερα, παρά τον αφανισμό του 96% των μελών της, η Ισραηλιτική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι ξανά μια ζωντανή πραγματικότητα.
Από το Φεβρουάριο του 1943 οι Εβραίοι υποχρεώνονται να φορούν το κίτρινο άστρο και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Στις 15 Μαρτίου 1943αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Άουσβιτς-Μπιερκενάου. Θα ακολουθήσουν, μέχρι τον Αύγουστο του 1943, άλλες
δεκαοχτώ αποστολές, που θα μεταφέρουν όλους σχεδόν τους Εβραίους στον τόπο της εξόντωσης, στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα. Ένας μόνο ασήμαντος αριθμός θα μπορέσει, με τη βοήθεια Χριστιανών φίλων, να διαφύγει ή να ενταχθεί στην αντίσταση. Αυτοί θα επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη, με την απελευθέρωσή της, τον Οκτώβριο του 1944 και μαζί με τους ελάχιστους επιζώντες των στρατοπέδων του θανάτου, θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια καινούρια ζωή μέσα από τα ερείπια. Σήμερα, παρά τον αφανισμό του 96% των μελών της, η Ισραηλιτική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι ξανά μια ζωντανή πραγματικότητα.
Σχόλιο: Αποκτούσαμε καινούριες γνώσεις για τον πολιτισμό των Εβραίων που ζούσαν στην Ελλάδα.
Ομάδα Δ:Σοφία, Δέσποινα, Απόλλων, Λίλα
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
Η ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΗΜΕΡΑ
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Το Eβραϊκό Δημοτικό Σχολείο. Από το1979 η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης διατηρεί εξατάξιο δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, στο οποίο σήμερα φοιτούν περίπου 80 παιδιά. Το σχολείο στεγάζεται στο παραδοσιακό κτίριο της φιλανθρωπικής οργάνωσης "Ματανόθ Λαεβιονίμ", στο οποίο, μέχρι το ολοκαύτωμα, σιτίζονταν δωρεάν οι άποροι μαθητές των κοινοτικών σχολείων. Στο νηπιαγωγείο γίνονται δεκτά νήπια από την ηλικία των 3,5 ετών. Στο δημοτικό σχολείο, εκτός από το γενικό αναλυτικό πρόγραμμα,διδάσκονται η Εβραϊκή γλώσσα και ιστορία καθώς και η Αγγλική γλώσσα.
Κατασκηνώσεις. Από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η Κοινότητα εγκαινίασε το θεσμό των θερινών παιδικών κατασκηνώσεων, των μοναδικών στην Ελλάδα, που λειτούργησαν αρχικά στις ακτές της Περαίας Θεσσαλονίκης, μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στη Χαλκιδική και τα τελευταία χρόνια στην Πλάκα Λιτοχώρου, στους πρόποδες του Ολύμπου. Σήμερα οι κατασκηνώσεις φιλοξενούν 150-200 παιδιά,ηλικίας 7-15 ετών, που προέρχονται από όλες τις Εβραϊκές Κοινότητες της χώρας μας και από το εξωτερικό.
Κατασκηνώσεις. Από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια η Κοινότητα εγκαινίασε το θεσμό των θερινών παιδικών κατασκηνώσεων, των μοναδικών στην Ελλάδα, που λειτούργησαν αρχικά στις ακτές της Περαίας Θεσσαλονίκης, μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στη Χαλκιδική και τα τελευταία χρόνια στην Πλάκα Λιτοχώρου, στους πρόποδες του Ολύμπου. Σήμερα οι κατασκηνώσεις φιλοξενούν 150-200 παιδιά,ηλικίας 7-15 ετών, που προέρχονται από όλες τις Εβραϊκές Κοινότητες της χώρας μας και από το εξωτερικό.
ΣΥΛΛΟΓΟΙ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν : α) Η εβραϊκή μορφωτική λέσχη "Η Αδελφότης". Στο εντευκτήριο της οργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις.
β) Οι οργανώσεις των κυριών που ασκούν ευρύτατη κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα.
γ) Ο αθλητικός σύλλογος "Μακαμπή" με τμήματα καλαθόσφαιρας και επιτραπέζιας αντισφαίρισης.
δ) Ο σύνδεσμος "Ελλάς-Ισραήλ" που με διάφορες εκδηλώσεις συμβάλλει στην προσέγγιση ανάμεσα στους δύο λαούς.
Η Κοινότητα επιχορηγεί με χρηματικά βοηθήματα τα άπορα μέλη της και έχει εγκαινιάσει πρόσφατα μία σειρά μέτρων για την ενίσχυση των νέων ζευγαριών, με σκοπό την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.Λειτουργεί επίσης ένα ταμείο δανείων προς τους επαγγελματίες και βιοτέχνες.Διατηρεί ιατρείο και παρέχει πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα άπορα μέλη της.
Γηροκομείο"Σαούλ Μοδιάνο"
Είναι γνωστό ότι οι Ναζί κατέστρεψαν το αρχαίο εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης που καταλάμβανε έκταση 300.000 τ.μ. περίπου, στο χώρο της σημερινής Πανεπιστημιούπολης. Τα ταφικά μνημεία λεηλατήθηκαν και διασκορπίστηκαν σ' ολόκληρη την πόλη.
Μετά την απελευθέρωση, η Κοινότητα χρησιμοποιεί το νέο νεκροταφείο της στην περιοχή της Σταυρούπολης, το οποίο της παραχωρήθηκε το1938. Εκεί μεταφέρθηκαν κάποια μάρμαρα του παλιού νεκροταφείου που διασώθηκαν κι εκεί έχει ανεγερθεί ένα μνημείο των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
ΣΥΝΑΓΩΓΕΣ: Συναγωγή Μοναστηριωτών
Στη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής, η Συναγωγή Μοναστηριωτών ήταν το επίκεντρο το γκέτο που δημιουργήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Όταν το σύνολο του εβραίκού πληθυσμού εκτοπίστηκε στα στρατόπεδα του θανάτου, η Συναγωγή Μοναστηριωτών χρησιμοποιήθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό,σαν αποθήκη. Γι' αυτό το λόγο διέφυγε της καταστροφής της απ' τους Ναζί και διατηρήθηκε σε σχετικά καλή κατάσταση.
Στη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής, η Συναγωγή Μοναστηριωτών ήταν το επίκεντρο το γκέτο που δημιουργήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Όταν το σύνολο του εβραίκού πληθυσμού εκτοπίστηκε στα στρατόπεδα του θανάτου, η Συναγωγή Μοναστηριωτών χρησιμοποιήθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό,σαν αποθήκη. Γι' αυτό το λόγο διέφυγε της καταστροφής της απ' τους Ναζί και διατηρήθηκε σε σχετικά καλή κατάσταση.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση, το Νοέμβριο του 1944,κατέφυγαν σ' αυτήν οι ελάχιστοι Εβραίοι που είχαν διασωθεί από φιλικές χριστιανικές οικογένειες ή είχαν ενταχτεί στην Εθνική Αντίσταση. η Συναγωγή Μοναστηριωτών έγινε η κεντρική Συναγωγή της Θεσσαλονίκης. Σήμερα συνεχίζει τη λειτουργία της εξυπηρετώντας τις θρησκευτικές ανάγκες του εβραϊσμού της Θεσσαλονίκης.
Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν
1) Κέντρο Ιστορικής Διαδρομής Εβραισμού Θεσσαλονίκης
Εγκαινιάστηκε το 1985, στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τα 2300 χρόνια της πόλης μας. Περιλαμβάνει μόνιμη έκθεση φωτογραφιών με θέματα από την ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονικης (παραδοσιακές ενδυμασίες,συναγωγές, εβραϊκός τύπος, παραδοσιακά σπίτια και φιλανθρωπικά ιδρύματα,συνοκισμοί, ολοκαύτωμα).
Περιλαμβάνει επίσης μουσείο και εξειδικευμένη βιβλιοθήκη με μελέτες για την ιστορία και τη λαογραφία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Προβλέπεται να λειτουργήσει μέσα στο 1997, στα πλαίσια των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
ΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΕΒΡΑΪΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:
Βίλλα Αλλατίνη (Βασ. Όλγας 198)
Έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι. Χτίστηκε το 1888 σαν εξοχική κατοικία της Οικογένειας Αλλατίνη, που ήταν ονομαστή για τις επιχειρηματικές αλλά και για τις κοινωνικές της δραστηριότητες. Σήμερα στη βίλλα Αλλατίνη, εδρεύει ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης και μέρος των υπηρεσιών της Νομαρχίας.
Βίλλα Φερνάντες ή Κάζα Μπιάνκα (Βασ. Όλγας- Θ. Σοφούλη)
Βίλλα Μορδόχ (Β. Όλγας162). Σήμερα στεγάζει την Πινακοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Βίλλα Ιακώβ Μοδιάνο (Β. Όλγας68) Από το 1970 στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο.
Βίλλα Αλλατίνη (Βασ. Όλγας 198)
Έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι. Χτίστηκε το 1888 σαν εξοχική κατοικία της Οικογένειας Αλλατίνη, που ήταν ονομαστή για τις επιχειρηματικές αλλά και για τις κοινωνικές της δραστηριότητες. Σήμερα στη βίλλα Αλλατίνη, εδρεύει ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης και μέρος των υπηρεσιών της Νομαρχίας.
Βίλλα Φερνάντες ή Κάζα Μπιάνκα (Βασ. Όλγας- Θ. Σοφούλη)
Βίλλα Μορδόχ (Β. Όλγας162). Σήμερα στεγάζει την Πινακοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Βίλλα Ιακώβ Μοδιάνο (Β. Όλγας68) Από το 1970 στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο.
Ο επισκέπτης που ενδιαφέρεται για χώρους που συνδέθηκαν με την Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, μπορεί επίσης να επισκεφθεί την γραφική "Αγορά Μοδιάνο", τη "Στοά Σαούλ", το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, χτισμένο το 1907 από την Ισραηλιτική κοινότητα.
Ομάδα Ε: Κωνσταντίνος, Νικόλας,Χρήστος, Στέλιος
Ο χρόνος της αρχικής εγκατάστασης των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη παραμένει ως τώρα άλυτο ιστορικό πρόβλημα. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι από την εποχή της ίδρυσής της (315 π.Χ.) η Θεσσαλονίκη είχε και Εβραίους κατοίκους. Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι οι Εβραίοι εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Θεσσαλονίκη το 140 π.Χ. προερχόμενοι από την Αλεξάνδρεια.
Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για την ύπαρξη Εβραϊκής Κοινότητας στη Θεσσαλονίκη στα Ρωμαϊκά και στα Βυζαντινά χρόνια.
Οι Εβραίοι αυτοί, οι λεγόμενοι Ρωμανιώτες, είχαν εξελληνίσει τα ονόματά τους και μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα. Από τα μέσα του 14ου αιώνα, η Θεσσαλονίκη θα δεχθεί και άλλους Εβραίους προερχόμενους από την Κεντρική Ευρώπη, την Σικελία και την Ιταλία. Το καθοριστικό όμως γεγονός για την εξέλιξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας είναι η εγκατάσταση στην πόλη 15-20.000 Ισπανοεβραίων, των λεγόμενων Σεφαραδίμ,που έρχονται από το 1492, διωγμένοι από την Ισπανία με διάταγμα των καθολικών βασιλιάδων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας. Σ' αυτούς θα προστεθούν και άλλοι εξόριστοι Εβραίοι από τη Σικελία, την Πορτογαλία και τη Βόρεια Αφρική. Όλοι αυτοί θα εγκατασταθούν στην σχεδόν έρημη, μετά την άλωσή της (1430) από τους Τούρκους Θεσσαλονίκη, θα καταλάβουν τις συνοικίες από την Εγνατία μέχρι την παραλία και από το Βαρδάρη μέχρι τη Διαγώνιο, θα επικρατήσουν δημογραφικά και θα μεταβάλουν την πόλη σε εμπορικό κέντρο πρώτης γραμμής. Οι Σεφαραδίμ θα διακριθούν στην υφαντουργία, θα δουλέψουν στα ορυχεία του Γαλλικού και της Σιδηρόκαψας, θα ιδρύσουν το πρώτο τυπογραφείο στη Θεσσαλονίκη γύρω στα 1520,και θα αναδείξουν μεγάλες προσωπικότητες του πνεύματος, ραββίνους, ιατρούς,φιλοσόφους, ποιητές, νομοδιδάσκαλους. Έτσι η φήμη της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης θα απλωθεί σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Και ακριβώς αυτή την εποχή η Θεσσαλονίκη θα τιμηθεί με τον τίτλο της "Μητέρας εν Ισραήλ".
Η περίοδος της μεγάλης ακμής θα ανακοπεί στις αρχές του 17ου αιώνα. Το εμπόριο θα κλονιστεί με την ανακάλυψη νέων θαλάσσιων δρόμων και η ίδια η Θεσσαλονίκη θα δοκιμαστεί από διαδοχικές πυρκαγιές και επιδημίες. Το καθοριστικό όμως γεγονός είναι η εμφάνιση του ψευτομεσία Σαμπετάϊ Σεβή (1655). Τότε ο Σαμπετάϊ Σεβή θα προσχωρήσει στον Μωαμεθανισμό για να σώσει τη ζωή του. Θα τον ακολουθήσουν περίπου 300 Εβραϊκές οικογένειες.
Η ομαδική αποστασία θα κλονίσει κυριολεκτικά την Κοινότητα που θα συνέλθει μόνο προς τα μέσα του 19ου αιώνα. Θα προηγηθούν κάποια μέτρα εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής διοικητικής μηχανής αλλά και της ίδιας της πόλης της Θεσσαλονίκης. που επεκτείνεται και αποκτά ηλεκτροφωτισμό, τραμ, σύγχρονο λιμάνι, σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη κλπ. Από το 1873 οι Εβραίοι δέχονται προχωρημένη Ευρωπαϊκή παιδεία χάρη στις σχολές της ALLIANCE ISRAELITE UNIVERSELLE. Την ίδια περίοδο κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εφημερίδα, η Εβραϊκή "EL LUNAR" (1864) και εγκαινιάζεται η βιομηχανική ανάπτυξη με τον μεγάλο ατμόμυλο των Ιταλοεβραίων Αλλατίνι (1854).
Από τις26/10/1912 η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι Ελληνική. Σύμφωνα με απογραφή των Ελληνικών αρχών, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αριθμούσαν τότε 61.439 ψυχές,έναντι 45.867 Μουσουλμάνων, 39.936 Ελλήνων και 10.600 ατόμων που ανήκαν σε άλλες εθνότητες.
Λίγα χρόνια αργότερα η Εβραϊκή Κοινότητα θα δεχθεί ένα συντριπτικό χτύπημα, με την πυρκαγιά του 1917, καθώς 53.000 μέλη της μένουν άστεγα. Καταστρέφονται επίσης όλες σχεδόν οι συναγωγές, τα σχολεία και οι κτηριακές εγκαταστάσεις των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Έτσι πολλοί Εβραίοι θα μεταναστεύσουν στο εξωτερικό στη διάρκεια του μεσοπολέμου, ιδιαίτερα ύστερα από το θλιβερό γεγονός του εμπρησμού του συνοικισμού Κάμπελ από εξτρεμιστικά στοιχεία (1931). Οι περισσότεροι θα εγκατασταθούν στη γη του Ισραήλ. Παρ' όλα αυτά η Κοινότητα θα αριθμεί, το 1940, πάνω από 50.000 ψυχές. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους και εκτελούν στο ακέραιο το καθήκον τους απέναντι στην Ελληνική πατρίδα, στον πόλεμο του 40-41, καθώς12.989 απ' αυτούς θα στελεχώσουν τις ένοπλες δυνάμεις (343 αξιωματικοί). Οι απώλειές τους ανέρχονται σε 513 νεκρούς και 3.743 τραυματίες.
Η υποδούλωση της Θεσσαλονίκης στις δυνάμεις του άξονα (9-4-41) θα σημάνει την αρχή του τέλους. Οι Ναζί εγκαινιάζουν τα αντιεβραϊκά μέτρα από τις πρώτες κιόλας μέρες. Απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κλπ. Επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά Εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου,λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας, καταστρέφουν τα αρχεία και τις Εβραϊκές βιβλιοθήκες. Στις 11-7-1942 οι Εβραίοι άνδρες από 18-45 χρονών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί, αφού υφίστανται απερίγραπτες ταπεινώσεις, καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα θα καταβάλει λύτρα 2,5 δις δρχ. για να τους απελευθερώσει. Στο τέλος του ίδιου χρόνου κατάσχονται οι Εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφεται το νεκροταφείο.
και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Στις 15 Μαρτίου 1943αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Άουσβιτς-Μπιερκενάου. Θα ακολουθήσουν, μέχρι τον Αύγουστο του 1943, άλλες δεκαοχτώ αποστολές, που θα μεταφέρουν όλους σχεδόν τους Εβραίους στον τόπο της εξόντωσης, στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα. Ένας μόνο ασήμαντος αριθμός θα μπορέσει, με τη βοήθεια Χριστιανών φίλων, να διαφύγει ή να ενταχθεί στην αντίσταση. Αυτοί θα επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη, με την απελευθέρωσή της, τον Οκτώβριο του 1944 και μαζί με τους ελάχιστους επιζώντες των στρατοπέδων του θανάτου, θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια καινούρια ζωή μέσα από τα ερείπια. Σήμερα, παρά τον αφανισμό του 96% των μελών της, η Ισραηλιτική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι ξανά μια ζωντανή πραγματικότητα.
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ
Μια άλλη σημαντική γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη οργανωμένης Εβραϊκής Κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται στις πράξεις των Αποστόλων. Στο σχετικό χωρίο διαβάζουμε ότι ο Απόστολος Παύλος, που επισκέφθηκε την πόλη γύρω στο 50 μ.Χ. δίδαξε στη συναγωγή της επί τρία συνεχή Σάββατα.
Οι Εβραίοι αυτοί, οι λεγόμενοι Ρωμανιώτες, είχαν εξελληνίσει τα ονόματά τους και μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα. Από τα μέσα του 14ου αιώνα, η Θεσσαλονίκη θα δεχθεί και άλλους Εβραίους προερχόμενους από την Κεντρική Ευρώπη, την Σικελία και την Ιταλία. Το καθοριστικό όμως γεγονός για την εξέλιξη της Ισραηλιτικής Κοινότητας είναι η εγκατάσταση στην πόλη 15-20.000 Ισπανοεβραίων, των λεγόμενων Σεφαραδίμ,που έρχονται από το 1492, διωγμένοι από την Ισπανία με διάταγμα των καθολικών βασιλιάδων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας. Σ' αυτούς θα προστεθούν και άλλοι εξόριστοι Εβραίοι από τη Σικελία, την Πορτογαλία και τη Βόρεια Αφρική. Όλοι αυτοί θα εγκατασταθούν στην σχεδόν έρημη, μετά την άλωσή της (1430) από τους Τούρκους Θεσσαλονίκη, θα καταλάβουν τις συνοικίες από την Εγνατία μέχρι την παραλία και από το Βαρδάρη μέχρι τη Διαγώνιο, θα επικρατήσουν δημογραφικά και θα μεταβάλουν την πόλη σε εμπορικό κέντρο πρώτης γραμμής. Οι Σεφαραδίμ θα διακριθούν στην υφαντουργία, θα δουλέψουν στα ορυχεία του Γαλλικού και της Σιδηρόκαψας, θα ιδρύσουν το πρώτο τυπογραφείο στη Θεσσαλονίκη γύρω στα 1520,και θα αναδείξουν μεγάλες προσωπικότητες του πνεύματος, ραββίνους, ιατρούς,φιλοσόφους, ποιητές, νομοδιδάσκαλους. Έτσι η φήμη της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης θα απλωθεί σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Και ακριβώς αυτή την εποχή η Θεσσαλονίκη θα τιμηθεί με τον τίτλο της "Μητέρας εν Ισραήλ".
Η περίοδος της μεγάλης ακμής θα ανακοπεί στις αρχές του 17ου αιώνα. Το εμπόριο θα κλονιστεί με την ανακάλυψη νέων θαλάσσιων δρόμων και η ίδια η Θεσσαλονίκη θα δοκιμαστεί από διαδοχικές πυρκαγιές και επιδημίες. Το καθοριστικό όμως γεγονός είναι η εμφάνιση του ψευτομεσία Σαμπετάϊ Σεβή (1655). Τότε ο Σαμπετάϊ Σεβή θα προσχωρήσει στον Μωαμεθανισμό για να σώσει τη ζωή του. Θα τον ακολουθήσουν περίπου 300 Εβραϊκές οικογένειες.
Η ομαδική αποστασία θα κλονίσει κυριολεκτικά την Κοινότητα που θα συνέλθει μόνο προς τα μέσα του 19ου αιώνα. Θα προηγηθούν κάποια μέτρα εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής διοικητικής μηχανής αλλά και της ίδιας της πόλης της Θεσσαλονίκης. που επεκτείνεται και αποκτά ηλεκτροφωτισμό, τραμ, σύγχρονο λιμάνι, σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη κλπ. Από το 1873 οι Εβραίοι δέχονται προχωρημένη Ευρωπαϊκή παιδεία χάρη στις σχολές της ALLIANCE ISRAELITE UNIVERSELLE. Την ίδια περίοδο κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εφημερίδα, η Εβραϊκή "EL LUNAR" (1864) και εγκαινιάζεται η βιομηχανική ανάπτυξη με τον μεγάλο ατμόμυλο των Ιταλοεβραίων Αλλατίνι (1854).
Από τις26/10/1912 η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι Ελληνική. Σύμφωνα με απογραφή των Ελληνικών αρχών, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αριθμούσαν τότε 61.439 ψυχές,έναντι 45.867 Μουσουλμάνων, 39.936 Ελλήνων και 10.600 ατόμων που ανήκαν σε άλλες εθνότητες.
Λίγα χρόνια αργότερα η Εβραϊκή Κοινότητα θα δεχθεί ένα συντριπτικό χτύπημα, με την πυρκαγιά του 1917, καθώς 53.000 μέλη της μένουν άστεγα. Καταστρέφονται επίσης όλες σχεδόν οι συναγωγές, τα σχολεία και οι κτηριακές εγκαταστάσεις των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Έτσι πολλοί Εβραίοι θα μεταναστεύσουν στο εξωτερικό στη διάρκεια του μεσοπολέμου, ιδιαίτερα ύστερα από το θλιβερό γεγονός του εμπρησμού του συνοικισμού Κάμπελ από εξτρεμιστικά στοιχεία (1931). Οι περισσότεροι θα εγκατασταθούν στη γη του Ισραήλ. Παρ' όλα αυτά η Κοινότητα θα αριθμεί, το 1940, πάνω από 50.000 ψυχές. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους και εκτελούν στο ακέραιο το καθήκον τους απέναντι στην Ελληνική πατρίδα, στον πόλεμο του 40-41, καθώς12.989 απ' αυτούς θα στελεχώσουν τις ένοπλες δυνάμεις (343 αξιωματικοί). Οι απώλειές τους ανέρχονται σε 513 νεκρούς και 3.743 τραυματίες.
Η υποδούλωση της Θεσσαλονίκης στις δυνάμεις του άξονα (9-4-41) θα σημάνει την αρχή του τέλους. Οι Ναζί εγκαινιάζουν τα αντιεβραϊκά μέτρα από τις πρώτες κιόλας μέρες. Απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κλπ. Επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά Εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου,λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας, καταστρέφουν τα αρχεία και τις Εβραϊκές βιβλιοθήκες. Στις 11-7-1942 οι Εβραίοι άνδρες από 18-45 χρονών διατάζονται να παρουσιαστούν στην πλατεία Ελευθερίας. Εκεί, αφού υφίστανται απερίγραπτες ταπεινώσεις, καταγράφονται και οδηγούνται σε καταναγκαστικά έργα. Η Κοινότητα θα καταβάλει λύτρα 2,5 δις δρχ. για να τους απελευθερώσει. Στο τέλος του ίδιου χρόνου κατάσχονται οι Εβραϊκές επιχειρήσεις και καταστρέφεται το νεκροταφείο. και να κατοικούν σε ορισμένες μόνο συνοικίες (γκέτο). Στις 15 Μαρτίου 1943αναχωρεί ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα του θανάτου Άουσβιτς-Μπιερκενάου. Θα ακολουθήσουν, μέχρι τον Αύγουστο του 1943, άλλες δεκαοχτώ αποστολές, που θα μεταφέρουν όλους σχεδόν τους Εβραίους στον τόπο της εξόντωσης, στοιβαγμένους σε βαγόνια που προορίζονταν για ζώα. Ένας μόνο ασήμαντος αριθμός θα μπορέσει, με τη βοήθεια Χριστιανών φίλων, να διαφύγει ή να ενταχθεί στην αντίσταση. Αυτοί θα επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη, με την απελευθέρωσή της, τον Οκτώβριο του 1944 και μαζί με τους ελάχιστους επιζώντες των στρατοπέδων του θανάτου, θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν μια καινούρια ζωή μέσα από τα ερείπια. Σήμερα, παρά τον αφανισμό του 96% των μελών της, η Ισραηλιτική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι ξανά μια ζωντανή πραγματικότητα.
Σχόλιο:Ενδιαφέρον το κείμενο που αναφέρεται στην ιστορία των Εβραίων
Ομάδα Στ:Αλεξάνδρα, Σωτηρία, Γεωργία, Ασημίνα
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)